Kinh doanh là lĩnh vực vay mượn ý tưởng, mô hình của nhiều lĩnh vực khác. Khái niệm “hệ sinh thái” vay mượn từ lĩnh vực sinh học; “tư duy hệ thống” mượn từ kỹ thuật và y khoa; “chiến lược”, “logistics” mượn từ lĩnh vực quân sự; “văn hóa” từ lĩnh vực xã hội học; “nguồn lực” từ vật lý; “entropy” từ hóa học...Điều đó rất bình thường, bởi làm kinh doanh đòi hỏi tích hợp liên ngành đa lĩnh vực. Người làm kinh doanh cần trang bị kiến thức rộng, đa dạng, khả năng quan sát và liên kết ứng dụng đa ngành. Với người làm kinh doanh không có chuyện hay dỡ xấu tốt, chỉ có dùng được hay không dùng được, không có chuyện tại bị, khách quan chủ quan, chỉ có chuyện tồn tại phát triển hay lụi tàn.
Bài viết này chia sẻ những gì mà một người làm kinh doanh cần học ở lĩnh vực nghệ thuật trình diễn: kịch, film, gameshow…
Một vỡ kịch, một bộ film hay đầu tiên là ở vai trò của người viết kịch bản – BIÊN KỊCH. Là người dựng lên một câu chuyện, một câu chuyện ngoài những suy nghĩ thông thường của con người nhưng lại rất gần gũi với con người. Nghe rất mâu thuẫn! Ngoài những suy nghĩ thông thường sao lại rất gần gủi! Gần gủi là vì khán giả ai cũng thấy mình trong câu chuyện đó, nhưng ngoài suy nghĩ thông thường là cho người xem thấy được họ còn có nhiều cách nghĩ khác, ngoài những suy nghĩ thông thường.
Một bộ film cuốn hút là bộ film mà ở đó người xem thấy họ ở trong đó và làm cho họ suy nghĩ cùng nó, nhúng tâm trí vào bối cảnh bộ film cùng trăn trở với nó. Ví dụ, trăn trở lớn nhất của đời người là căn nhà, thế hệ 8x trở về trước luôn xem căn nhà là trọng yếu của đời người, có thể nói lo xong một căn nhà là hơn nữa đời người với nhiều người. Tuy nhiên, thế hệ 9X về sau lại có cách nghĩ khác, tại sao phải dành cuộc đời cho căn nhà vô vị như vậy, tại sao không dành thời gian và tiền bạc cho đi chu du khắp nơi để biết cái thế giới này to lớn thế nào, nhà thì ở thuê cũng được có gì đâu, cũng sống vui vẻ thoải mái là được. Một bộ film truyền hình kể về những câu chuyện va chạm xung đột giữa các thế hệ trong một gia đình về một ngôi nhà…và để lại cho người xem nhiều suy nghĩ.
Nếu như Biên kịch là người phát thảo nên cốt chuyện chính và những điểm nhấn quan trọng cho câu chuyện thì BIÊN TẬP là người kể chi tiết câu chuyện đó một cách lôi cuốn hấp dẫn, đặc biệt là sự sáng tạo các tình tiết vui nhộn thú vị, ngạc nhiên, hay những tình tiết làm cho con người lắng đọng, nhỏ lệ và ray rứt. Một câu chuyện được kể thu hút khi nó dẫn dắt người xem đi qua nhiều cung bậc cảm xúc và để lại ký ức, cảm xúc càng cực đoan càng để lại ký ức mạnh mẽ. Nhưng sử dụng thủ pháp này là con dao hai lưỡi, như đi trên dây, cũng có thể cực kỳ hấp dẫn, nhưng cũng có thể dễ bị phản kháng tẩy chay. Cảm xúc tạo ra ký ức, ký ức kích thích sự truyền miệng, từ đó tạo nên sự lan truyền trên các phương tiện mạng xã hội ngày nay.
Nếu như Biên kịch, Biên tập có tạo nên được cốt chuyện và tình tiết thú vị, nhưng không có ĐẠO DIỄN, người lựa chọn diễn viên, phân công vai diễn, dựng khung hình, phối hợp âm thanh ánh sáng, chọn cảnh quay…thì khán giả sẽ không nhìn, không nghe, không hiểu gì! Đạo diễn là người tổng hợp, tổng hòa, cung cấp nguồn lực quyết định sự thành công của một bộ film. Đạo diễn còn là người phản biện, góp ý, hiệu chỉnh kịch bản để bộ film đi vào lòng người hơn. Có thể nói Đạo diễn là người quyết định cuối cùng để một bộ film được ra đời có hình hài cho khán giả thưởng như thế nào – là tổng người tổng thiết kế để hiện thực hóa mọi thứ từ ý tưởng ra đời thật.
Biên kịch, biên tập, và đạo diễn là bộ ba làm nên những thước film huyền thoại hay không ai nhớ đến. Trong doanh nghiệp hiện nay nó tương ứng với vai trò rất quan trọng của một nhân vật được gọi tên là GIÁM ĐỐC TRẢI NGHIỆM – Chief Experience Officer (CXO).
CXO là người sáng tạo nội dung-câu chuyện, sáng tạo tình tiết-bối cảnh, sáng tạo nguồn lực và sáng tạo cách chuyển tải để cuối cùng khách hàng có được một ký ức trải nghiệm khó quên đến mức ước ao, đến mức thần tượng, đến mức không kềm được nỗi nhớ nhung.
Thách thức lớn nhất của CXO so với một đạo diễn đó là đạo diễn được lựa chọn diễn viên, được lựa chọn bối cảnh, lựa chọn ê kíp để tạo ra những khung cảnh hoàn hảo nhất trong mắt mình. Nhưng CXO thì không, bởi KHÁCH HÀNG CHÍNH LÀ DIỄN VIÊN! CXO không có quyền lựa chọn khách hàng, CXO chỉ có thể dùng các kỹ thuật thiết kế để uốn nắn và sàng lọc khách hàng. Đặc biệt CXO phải kích hoạt được để cho khách hàng diễn theo kịch bản của mình. Bởi khách hàng không diễn, họ sẽ không có ký ức.
Nghe rất mơ hồ. Thử thay đổi suy nghĩ một chút về một dịch vụ sanh ở bệnh viện. Vâng khách hàng nghĩ đến cảnh chờ đợi, đau đớn, rủi ro, phòng ốc mất vệ sinh, toilet dùng chung phát ớn, thức ăn được làm cẩu thả, và những ngày nằm trong bệnh viện như những trải nghiệm địa ngục trong cuộc đời. Nếu là một CXO, bạn nên nhìn ra đây là một cơ hội (chứ đừng hùa nhau chửi bới nhé, ở đâu có những thứ chưa hoàn hảo ở đó mới chuyện cho chúng ta làm, ở đâu cũng tuyệt vời hết rồi ai cần chúng ta nữa). Cơ hội lớn cho bạn viết lại một thước film để đời cho khách hàng của mình, mà chính khách hàng sẽ làm diễn viên trong một câu chuyện mà bạn dàn dựng. Cuộc đời của một gia đình bây giờ đẻ không nhiều nữa, hãy để lại cho gia đình họ những ý ức ước mơ.
Tương tự, bạn có thể viết lại và đạo diễn lại rất nhiều câu chuyện xung quanh cuộc sống chúng ta. Những bà nội trợ đi siêu thị, những cụ già dành những năm tháng cuối đời trong các viện dưỡng lão, những đứa trẻ đi nhà trẻ, những bạn trẻ có thói quen ăn hàng, … kể lại những câu chuyện thường ngày bằng một cách khác để tạo ra những trải nghiệm khác cho cái chuyện cả trăm năm nay nó thế - Đó gọi là ĐỔI MỚI TRẢI NGHIỆM – Experience Innovation. Phần thưởng cho đổi mới trải nghiệm những câu chuyện hàng ngày hiện nay rất lớn. Grab, Lazada, Shoppe Food,…đang thay đổi trải nghiệm sống chúng ta hàng ngày.
Kinh doanh là kể chuyện, kể những câu chuyện vui vẻ và dựng nó thành film cho khách hàng đóng. Sản phẩm và dịch vụ của chúng ta là PHƯƠNG TIỆN (ĐẠO CỤ) cho khách hàng đóng film. Học đóng film họ thấy rất sướng, họ sẽ dùng đạo cụ của chúng ta. Và không thể rời được bộ film của chúng ta đang dựng (hệ sinh thái) được, bởi rời xa nó họ không đóng được những bộ film mà học vui vẻ.
Kinh doanh và sự sáng tạo là một, không sáng tạo đồng nghĩa khách hàng chán film chúng ta đi chổ khác đóng film khác. Sáng tạo có công thức không, câu trả lời là không. Sáng tạo chỉ có khi chúng ta đặt mình vào vị trí diễn viên của khách hàng. Đồng cảm và Thấu cảm là hai đặc tính quan trọng nhất để dự đoán sự thành công của một CXO. Hãy nâng cao trí thông minh cảm xúc (EQ) nếu bạn muốn trở thành một CXO.
Chúc thành công.
